Bir Doping Olayinda Ayni Sonuç – Üç Ayri Gerekçe

Av. Kısmet Erkiner
Spor Hukuku Enstitüsü Başkanı
CAS Hakemi

Basketbol sporcusu ,  bir müsabaka bitiminde, takımının kura ile tesbit edilen iki oyuncundan biri olup, alınan idrar numunesinin A ve B örneklerinin analizinde WADA Yasaklı madddeler listesinde bulunan “Cathine” tespit edilmiştir.

Bu Doping olayı üç ayrı Spor Yargı organında karara bağlanmıştır. Bunlardan ikisi Birinci Derece disiplin yargılaması olup, biri Temyiz kararıdır.

1)    Türkiye Basketbol Federasyonu Disiplin Kurulu, Sporcu KG’ye, “BİR YIL HAK MAHRUMİYETİ ve     10.000 TL PARA CEZASI” vermiştir.

2)    GSGM Tahkim Kurulu bu cezayı, “BİR YIL MÜSABAKALARDAN MEN CEZASI” olarak düzeltmiştir.

3)    Uluslararası Basketbol Federasyonu (FIBA) Disiplin Kurulu “BİR YIL CEZA” vermiştir.

Neticede, sporcu (:::) bir yıl süre ile Basketbol oynamaktan men edilmiştir. Buradaki incelememiz üç ayrı kurumun, hukuken olmasa bile fiilen aynı sonucu doğuran kararlarının gerekçelerini irdelemek ve Okura, onları mukayese etmek imkanını vermektir..

1)    TBF  Disiplin Kurulu kararının gerekçesinin incelemesi:

•    KG ile birlikte test edilen takım arkadaşının, test sonucu, “kamu oyuna yansıyan bir söylenti ve rakip kulübün yazılı talebi ve şüpheler üzerine” analiz laboratuvarından istenmiştir.
•    İşlemlerin şeffaf olarak yürütülmesini teminen soruşturma ve işlemlerin seyri hakkında ilgili taraflara ve TBF Yönetim Kuruluna özet halinde bilgi verilmiştir.
•    Her iki sporcuda da “adli olarak yasaklı olan madde bulunduğu” belirtilmiştir.
•    Doğal hayatın akışı içerisinde, aynı anda, aynı yasaklı maddenin  iki sporcuda birden çıkmasının “istatistiki” ve “mantıksal” açılardan “şüphe uyandırıcı” olduğu belirtilmiştir.
•    Sporcuların kamp yapmış oldukları “otelde açık olarak yemek, çay, kahve vb. günlük yiyecek ve içecek tükettikleri” belirtilmiştir.
•    Sporcu, vücuduna giren her türlü yasaklı maddeden sorumlu olacağı prensibine dayanılarak suçlu bulunmuştur.
•    Cezasının iki yıl hak mahrumiyeti cezası olduğu belirtilmiştir. Bu ceza takdiren indirilmiştir. Kararın sonuç kısmında ise, bulunan maddenin “ belirtilmiş madde” niteliğinde olmasından ötürü “bir yıl hak mahrumiyeti verildiği” vurgulanmıştır.

ANCAK :

•    Kararda “rakip kulübün yazılı talebi  .. üzerine” denmektedir. Ancak o tüzel kişinin böyle bir talepte bulunmaya yetki ve hakkının bulunup bulunmadığı hiç değerlendirilmemektedir.

•    Karar gerekçesinde ilgili taraflara bilgi verilmiştir denilmekte ve testi negatif çıkmış olan sporcunun eşik altı değerinin ne olduğu açıklanmaktadır. Oysa TBF Basketbolda Dopingle Mücadelee Yönergesi’nin  21.4 maddesinde “NEGATİF SONUÇLAR BİLDİRİLMEZ” hükmü vardır. Bu hüküm çiğnenmiştir.

•    Karar gerekçesinde adli olarak yasaklı madde bulunduğu denilmekte, ancak bu hususun hangi mevzuat belgesine dayandığı açıklanmamaktadır.  Oysa, CATHINE, diğer farmakolojik adı ile “NORPSEUDOEPHEDRINE”, Fransız uzman Dr. Jean-Pierre de Mondenard’ın DICTIONNAIRE DU DOPAGE” (Doping Sözlüğü – 2004) adlı eserinin 445. sayfasında yazdığına göre, “soğuk algınlığı, saman nezlesi gibi rahatsızlıkların tedavisinde Eczanelerden ve hatta uzman süper marketlerden reçetesiz alınabilen bazı ilaçların terkibinde sıkça bulunmaktadır. Bu ilaçların büyük kısmı CODEX pozolojisine göre doping değildirler. Ancak, doping kontrol analizlerinde pozitif reaksiyon verebilecek aktif madde içerebilirler.” Dr. Mondenard yukarıdaki ifadeyi IOC’nin 1990 yılında yayınlamış  olduğu resmi bir bültenden almış olduğunu belirtmektedir.  Sözlükte devamla şu ifadeler de yer almış bulunmaktadır: “Cathine (norpseudoéphedrine) > 5ug/mL, éphédrine > 10 ug/mL, méthyléphedrine > 10 ug/mL, phénylpropanolamine (noréphedrine) > 25 ug/mL, pseudoéphedrine >  25 ug/mL aynı ailenin maddeleridir ve bunlardan birden çoğu birlikte bulgulanırlarsa miktarları toplanmakta ve toplam doz 25 ug/mL’yi aşarsa pozitif olarak nitelenmektedirler. Bu nedenledir ki bazı “uyanıklar” bunların herbirinden küçük dozlar alarak toplamda yasaklanmış eşiğin üzerinde (25 ug/mL) madde bulgulanmamasını , yani pozitif olmamayı sağlamışlardır.” Diğer yandan, bunlardan “noréphedrine” ve “pseudoéphedrine” WADA tarafından 2004’te yasaklı maddeler listesinden çıkartılmışlardır.

UYUŞTURUCU MADDELERİN MURAKABESİ HAKKINDA KANUN
(K. Numarası: 2313, Tarihi: 12/06/1933, Resmi Gazete Tarihi: 24/06/1933, Sayısı: 2435)
Madde 1 – Tıbbi afyon ile müstahzaratının ve morfin ve bütün milhlerinin ve morfinin uzvi hamızlarla veya küul cezriyle birleşmesinden mütehassıl bütün eterlerinin ve bunların milhlerinin ve koka yaprağı, ham kokain ve kokain ekgonin ve tropokokain ile bütün milhlerinin ve yüzde 0,20 gramdan fazla morfin ve milhlerini ve yüzde 0,10 gramdan fazla kokain ve milhlerini muhtevi bütün müstahzarların ve ökodal (Eugodal), dikodit (Dicodide) ve Dilodit (Diloudide), Asedikon (Acedicone) ve bunların terkibi kimyevisinde bulunan maddelerde bütün müstahzarlarının ithal, ihraç ve memleket içersindeki satışı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletinin murakabesine tabidir

UYUŞTURUCU MADDELERLE İLGİLİ KANUN
(K. No: 3298, Tarihi: 03/06/1986, Resmi Gazete Tarihi: 19/06/1986, Sayısı: 19139)
AFYON VE UYUŞTURUCU MADDELERLE İLGİLİ GENEL ESASLAR
Madde 1 – Çizilmiş veya çizilmemiş haşhaş kapsülleri ile, ham afyon, tıbbi afyon ve morfin evsafını haiz afyon alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri; koka yaprağı ve bunun alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca tayin olunacak diğer uyuşturucu maddelerin alımı, satımı, imali, ithali ve ihracı ile ilgili hususlar Bakanlar Kurulunun tespit edeceği esaslara göre yürütülür.
Bahis konusu maddelerin elde edildiği bitkilerin yurt içinde ekimi ve araştırması izne tabidir.
Kullanılması zararlı olduğu ve “Toxicommanie” yaptığı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca tespit edilen diğer tabii ve sentetik maddeler de yine bu Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu Kararı ile bu Kanun kapsamına alınabilir.
Görüldüğü üzere bu iki kanunda “cathine” veya aktif maddesi olan “norpseudoéphedrine” bahis yoktur.

•    Karar gerekçesinde “istatistiki” ve “mantıksal” açıdan şüphe uyandırıcı denmekte, ancak hangi istatistiklere göre ve neyin mantığına göre böyle bir şüphenin uyanmış olabileceği açıklanmamaktadır.

•    Kararın sonunda cezanın takdiren indirilmiş olduğu ifade edilmiştir. Ancak, TBF’nin, bu karar tarihinde yürürlükte bulunan “BASKETBOLDE DOPİNGLE MÜCADELE YÖNERGESİ EKİ – CEZAİ YAPTIRIMLAR” belgesinin 6. Maddesi: BELİRTİLMİŞ MADDELER başlığı altında şu ükmü içermektedir:

“Yasaklı listesinde piyasada sık bulunan ilaçların içinde bulundukları için ve doping amacıyla kullanılmadığı, dolayısıyla doping ihlalinin kasıtsız olarak gerçekleşebileceği maddeleri özellikle belirtilebilir. Eğer oyuncu böyle bir maddenin kullanım amacının sportif performansını arttırmak olmadığını kanıtlayabilirse, o zaman ceza aşağıdaki gibi takdir edilir:

İlk ihlal : Bir seneye kadar müsabakalardan men ve 5000 Tl’den 10000 TL’ye kada para cezası”

Dolayısı ile burada verilen ceza, takdiri bir indirim olmayıp, mevzuatta YAZILI CEZANIN AZAMİSİDİR. Ancak bu cezaya hükmedilirken, yine bir hata yapılmış ve mevzuaata “müsabakadan men” verileceğine, “ hak mahrumiyeti” cezası verilmiştir. TBF Disiplin Yönetmeliği’nin 11.2 maddesinde “Yarışmalardan men cezası” ile aynı Yönetmeliğin 11.3 maddesinde “Hak mahrumiyeti cezası”nın tarifleri yapılmıştır. İkisi, biri birlerinden farklı nitelikte cezalardır.

2)    GSGM Tahkim Kurulu kararının gerekçesinin incelemesi:

GSGM Tahkim Kurulu:

•    Cathine’nin ayni zamanda bir adli madde niteliği taşıdığını tekrarlamış ancak bu sanının neye dayandığını belirtmemiştir.

•    Verilen bir yıl cezayı az bulduğunu belirtmiş ancak, “ALEYHE BOZMA YASAĞI” prensibi nedeniyle cezayı iki yıla arttıramadığını ifade etmiştir.

•    KG, Temyiz ititraz dilekçsinde ifade etmiş olduğu hususların hiç birisi analiz edilmeksizin, Tahkim Kurulu “ YERİNDE GÖRÜLMEYEN İTİRAZLARIN REDDİNE” diye “gerekçesiz” karar vermiştir.

•    Sadece , Hak mahrumiyeti cezası, Yarışmalardan men cezası’na çevrilmiştir.

3)     Uluslararası Basketbol Federasyonu (FIBA) Disiplin Kurulu kararının gerekçesinin incelenmesi:

•     FIBA Disiplin Kurulu, sporcuda bulunan maddeyi “Cathine” olarak belirlerken; “pseudoephedrine” veya “ phenylpropanolamine” bulunmamış olduğunu da ayrıca belirtmiştir.  Yani sporcu KG’de aynı ailenin diğer maddelerinin olmadığını vurgulamıştır.

•    FIBA Disiplin Kurulu, bilimsel uzman olarak Dr.Laurent Rivier’in yazılı bilirkişi raporunu okumuştur (Dr. Rivier savunma tarafının bilimsel bilirkişisidir.)

•    Dr. Rivier’e göre: Cathine tabii haliyle (bitki olarak) veya müstahzar (kapsül şeklinde) olarak alınabilir. Kişide, açlık hissini yok eder ve uyku ihtiyacını azaltır. Genelde bir uyarıcı etkisi vardır. Ancak sporda ve özellikle basketbolde kullanımı  sakıncalıdır. Zira, gözün ışık yoğunluklarındaki değişikliklere tepki vermesini engellemektedir.

•    FIBA Disiplin Kurulu, sporcunun içecekler olarak neleri  ,nasıl almış olduğuna odaklanmıştır. Ayıca, sporcunun  maç günü erken saatlerde Cathine almış olması halinde, yapmış olduğu gibi saat 15.00 ile 17.00 arasında uyumasının mümkün olamayacağını belirlemiştir. Öğle yemeği sırasında (saat 13.45) athine almış olması halinde ise, 9 saat sonra vücudunda bu yoğunlukta Cathine bulunması mümükün olamazdı.

•    KG’nin takım arkadaşlığı dışında, özel bir sosyal yakınlığı olmayan M. Kasun’da da aynı maddenin bulunması, bir besin kirlenmesi sonucundabu maddenin sporculara girmiş olması ihtimalini güçlendirmektedir.

•    Bütün bu hususların ışığında FIBA Disiplin Kurulu, Cathine’nin Sporcunun vücuduna   14 Haziran 2009 (maç günü) saat 17.30 da yemiş olduğu yemekten bu maddenin vücuduna girmiş olduğu sonucuna varmıştır.

•    Cathine’nin basketbolda performans arttırıcı bir etkisinin bulunmadığı ve basketbolde aranılan bir madde oluşturmadığı sabittir. Ayrıca, sporcunun kariyeri ve ulaşmış olduğu seviye ititbariyle, performansını arttırıcı yollara tevessül etmesi için bir sebep görülmemektedir.

•    FIBA Disiplin Kurulu, bu olayda sporcuyu sadece ihmalkar bulmuştur. Ancak bu ihmali aşırı değildir. Bu nedenle de BİR YIL MEN  yeterli bir cezadır.

Aynı Cezayı üç farklı gerekçe ile veren üç ayrı spor kuruluşu. Hangisi doğru, hangisinin gerekçeleri tatminkar, siz karar verin.